സിനിമ / പ്രഫ. ഷാജി ജോസഫ്
ജാഫര്‍ പനാഹിയുടെ ‘ഓഫ്സൈഡ് ‘ ഇരുണ്ട നര്‍മ്മം നിറഞ്ഞ ഒരു ചിത്രമാണ്. ഇറാനിലെ ലിംഗ വിവേചനത്തെ ലളിതമായ ഒരു പ്രമേയത്തിലൂടെ അത് വിമര്‍ശിക്കുന്നു. ടെഹ്‌റാനില്‍ നടക്കുന്ന പുരുഷന്മാരുടെ ലോകകപ്പ് ഫുട്‌ബോള്‍ യോഗ്യതാ മത്സരത്തിലേക്ക് യുവതികള്‍ നുഴഞ്ഞുകയറാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നു. ഡോക്യുമെന്ററി റിയലിസത്തിന്റെയും ആക്ഷേപഹാസ്യത്തിന്റെയും മിശ്രിതത്തോടെ, സ്വാതന്ത്ര്യം, സ്വത്വം, അടിച്ചമര്‍ത്തല്‍ സര്‍ക്കാര്‍ സംവിധാനങ്ങളുടെ അസംബന്ധങ്ങള്‍ എന്നിവയെക്കുറിച്ച് പനാഹി ശക്തമായ ഒരു പ്രസ്താവന നടത്തുന്നു ഈ സിനിമയില്‍. ഇറാനിയന്‍ സിനിമകളുടെ പ്രത്യേകത അത് എല്ലാം അവരുടെ ജീവിതങ്ങളുമായി ഏറ്റവും അടുത്ത് കിടക്കുന്നു എന്നതാണ്. അവര്‍ക്ക് മേല്‍ ഉണ്ടാകുന്ന നിയന്ത്രണങ്ങള്‍ ആണ് അതിനു അവരെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നതും.
ശരിക്കും ഫുട്‌ബോള്‍ മത്സരം നടക്കുന്ന സ്റ്റേഡിയത്തില്‍ വച്ചു തന്നെയാണ് ഈ സിനിമ ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നത്. സ്റ്റേഡിയത്തില്‍ പോയി ഫുട്‌ബോള്‍ കാണുന്നതിന് ഇറാനില്‍ പെണ്‍കുട്ടികള്‍ക്ക് കര്‍ശന വിലക്ക് ഏര്‍പ്പെടുത്തിയ സമയം. ഈ സമയത്ത്
ആണ് 2006 ലെ നിര്‍ണായകമായ ലോകകപ്പ് ഫുട്ബാള്‍ യോഗ്യത നേടാന്‍ വേണ്ടിയുള്ള ഇറാനും ബഹ്‌റിനും തമ്മിലുള്ള മത്സരം നടക്കുന്നത്. രാജ്യമെമ്പാടും ആവേശം പ്രകടമാണ്, ആയിരക്കണക്കിന് ആരാധകര്‍ അവരുടെ ടീമിനെ പിന്തുണയ്ക്കാന്‍ ടെഹ്‌റാനിലെ ആസാദി സ്റ്റേഡിയത്തില്‍ തടിച്ചുകൂടുന്നു. വിലക്ക് ഏര്‍പ്പെടുത്തിയിട്ടും ആ മത്സരം കാണാന്‍
തീരുമാനിച്ചു കുറച്ചു പെണ്‍കുട്ടികള്‍ സ്റ്റേഡിയത്തില്‍ കയറാന്‍ നോക്കുന്നു. എന്നാല്‍ അവരെ പട്ടാളക്കാര്‍ തടയുന്നു. പിന്നീട് നടക്കുന്ന സംഭവങ്ങള്‍ ആണ് ചിത്രം പറയുന്നത്.
വിലക്ക് ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും, ബാഗി വസ്ത്രങ്ങള്‍ ധരിച്ച്, ബേസ്‌ബോള്‍ തൊപ്പികള്‍ ധരിച്ച്, ആണ്‍കുട്ടികളെപ്പോലെ
കടന്നുപോകാന്‍ ശ്രമിക്കുന്ന ഒരു കൂട്ടം യുവതികള്‍ സ്റ്റേഡിയത്തിലേക്ക് നുഴഞ്ഞുകയറാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നു. അത്തരമൊരു പെണ്‍കുട്ടിയെ, സമര്‍ത്ഥമായി ആണ് വേഷം കെട്ടിയിട്ടും, സുരക്ഷാ ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ പിടികൂടി കസ്റ്റഡിയിലെടുക്കുന്നതോടെയാണ് ചിത്രം ആരംഭിക്കുന്നത്. അതേ ധിക്കാരപ്രവൃത്തിക്ക് ശ്രമിച്ച മറ്റ് പെണ്‍കുട്ടികളോടൊപ്പം അവളെ സ്റ്റേഡിയത്തിന് പുറത്തുള്ള മുറിയിലേക്ക് കൊണ്ടുപോകുന്നു.
ഉത്സാഹഭരിതരും, ബുദ്ധിമതികളും, ഫുട്‌ബോളിനോട് അഭിനിവേശമുള്ളവരുമായ ഈ യുവതികളെ ഒരു കൂട്ടം സൈനികര്‍
നിരീക്ഷിക്കുന്നു.
ജാഫര്‍ പനാഹി
പെണ്‍കുട്ടികളുടെ സജീവമായ കളിയാക്കലുകളും പലപ്പോഴും വിവരമില്ലാത്തതോ സംഘര്‍ഷഭരിതരോ ആയ യുവ ഗാര്‍ഡുകളും തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസം സിനിമയുടെ നര്‍മ്മവും തീവ്രതയും സൃഷ്ടിക്കുന്നു. മത്സരം ഉള്ളില്‍ വികസിക്കുമ്പോള്‍, ജനക്കൂട്ടത്തിന്റെ അലര്‍ച്ചകളും ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള റേഡിയോ അപ്‌ഡേറ്റുകളും നമ്മള്‍ കേള്‍ക്കുന്നു, ഇത്
സ്ത്രീകളുടെ നിരാശയും വാഞ്ഛയും വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. ഓരോ പെണ്‍കുട്ടിക്കും അവിടെ വരുവാന്‍ അവരുടേതായ കാരണമുണ്ട്
ചിലര്‍ കടുത്ത ആരാധകരാണ്, മറ്റുള്ളവര്‍ ഫുട്‌ബോള്‍ പോലെ സാര്‍വത്രികമായി സ്‌നേഹിക്കപ്പെടുന്ന ഒന്നില്‍ നിന്ന്
ഒഴിവാക്കപ്പെടുന്നതിന്റെ അനീതിയെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കുന്നു. ഒരു പെണ്‍കുട്ടി തന്റെ പിതാവിനൊപ്പം പ്രവിശ്യകളില്‍ നിന്ന് വളരെ ദൂരം സഞ്ചരിച്ചാണ് എത്തിയിരിക്കുന്നത്. നിയമത്തിന്റെ പിന്നിലെ യുക്തിയെ പെണ്‍കുട്ടികള്‍ ചോദ്യം ചെയ്യുകയും പരിഹസിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു, അതിന്റെ വൈരുദ്ധ്യങ്ങളും അസംബന്ധവും തുറന്നുകാട്ടുന്നു.
തടവിലാക്കപ്പെട്ട പെണ്‍കുട്ടികളില്‍ ഒരാള്‍ക്ക് ടോയ്ലെറ്റ് ഉപയോഗിക്കേണ്ടതുണ്ട്, പക്ഷേ സ്റ്റേഡിയത്തില്‍ സ്ത്രീകള്‍ക്ക്
സൗകര്യങ്ങളൊന്നുമില്ല, ഇത് കണ്ണുകള്‍ മൂടിക്കെട്ടി പുരുഷന്മാര്‍ക്ക് മാത്രമുള്ള മേഖലകളിലൂടെ കൊണ്ടുപോകേണ്ട ഒരു വിചിത്രവും പ്രതീകാത്മകവുമായ രംഗത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്നു.
മറ്റൊരു പെണ്‍കുട്ടി ഒരു സൈനികനുമായി രൂക്ഷമായി വാദിക്കുന്നു, അവര്‍ ഉയര്‍ത്തിപ്പിടിക്കുന്ന നിയമങ്ങള്‍ തീരെ മനസ്സിലാക്കുന്നില്ല എന്ന് വെളിപ്പെടുത്തുന്നു.
ഒടുവില്‍, ഇറാന്‍ മത്സരം വിജയിക്കുന്നു, സ്റ്റേഡിയം ആഘോഷത്തില്‍ പൊട്ടിത്തെറിക്കുന്നു. ദേശീയ ആഹ്‌ളാദത്തിനിടയില്‍,
വിജയത്തിന്റെ പങ്കിട്ട സന്തോഷത്തിലും മൃദുവായ ഗാര്‍ഡുകള്‍ പെണ്‍കുട്ടികളെ ജയിലിലേക്ക് കൊണ്ടുപോകേണ്ടതില്ലെന്ന്
തീരുമാനിക്കുന്നു. പകരം, കയ്‌പേറിയതും അതിശയകരവുമായ ക്ലൈമാക്‌സില്‍ , അവരെല്ലാം – സൈനികരും പെണ്‍കുട്ടികളും ഒരുപോലെ – ആഹ്‌ളാദഭരിതരായ ജനക്കൂട്ടത്തിലൂടെ ഒരുമിച്ച് ഒരു സൈനിക ട്രക്കില്‍ കയറുന്നു, രാത്രി ആകാശത്ത് വെടിക്കെട്ട് കത്തിക്കയറുമ്പോള്‍ പെണ്‍കുട്ടികള്‍ ആരാധകര്‍ക്കൊപ്പം പാടി നൃത്തം ചെയ്യുന്നു.
പനാഹിയുടെ ഓഫ്സൈഡ് പ്രതിഷേധത്തിന്റെ ഒരു ഛായാചിത്രവുമാണ് – ലിംഗാധിഷ്ഠിത വിവേചനത്തിനെതിരായ പ്രതിഷേധം, പ്രതിരോധം, എന്നിവയുടെ നര്‍മ്മത്തില്‍ പൊതിഞ്ഞ ചിത്രീകരണം. ചിത്രം സമര്‍ത്ഥമായി മെലോഡ്രാമ ഒഴിവാക്കുകയും പകരം അതിന്റെ പോയിന്റ് വ്യക്തമാക്കാന്‍ ലളിതമായ നര്‍മ്മവും ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഒരു യഥാര്‍ത്ഥ
ഫുട്‌ബോള്‍ മത്സരത്തിനിടെ (യഥാര്‍ത്ഥ പശ്ചാത്തലത്തിലുള്ള ജനക്കൂട്ടവും പ്രതികരണങ്ങളും ഉള്‍പ്പെടെ) ചിത്രീകരിക്കാനുള്ള തീരുമാനം അതിന് ഡോക്യുമെന്ററി ആധികാരികത നല്‍കുന്നു.
പലപ്പോഴും പെണ്‍കുട്ടികളേക്കാള്‍ പ്രായമില്ലാത്ത സൈനികരെ വില്ലന്മാരായി ചിത്രീകരിക്കുന്നില്ല, മറിച്ച് ഒരു കര്‍ക്കശമായ
വ്യവസ്ഥയില്‍ കുടുങ്ങിയ മനുഷ്യരായിട്ടാണ് ചിത്രീകരിക്കുന്നത്.
ഇരുവശത്തെയും ഈ മനുഷ്യവല്‍ക്കരണം സിനിമയെ കൂടുതല്‍ സമ്പന്നവും സങ്കീര്‍ണ്ണവുമാക്കുന്നു. പനാഹി സംഘര്‍ഷത്തെ ലളിതമാക്കുന്നില്ല – പകരം, സ്വേച്ഛാധിപത്യ നിയന്ത്രണങ്ങള്‍ അടിച്ചമര്‍ത്തപ്പെട്ടവരെയും നടപ്പിലാക്കുന്നവരെയും എങ്ങനെ ബാധിക്കുന്നുവെന്ന് അദ്ദേഹം വെളിപ്പെടുത്തുന്നു.
‘ഓഫ്സൈഡ്’ എന്ന തലക്കെട്ട് തന്നെ ഒരു മികച്ച രൂപകമാണ് – ഫുട്‌ബോളിലെ ഒരു കളിക്കാരന്‍ അദൃശ്യമായ അതിര്‍ത്തി കടക്കുന്നതിന് ഓഫ്സൈഡ് എന്ന് വിളിക്കാന്‍ കഴിയുന്നതുപോലെ, പങ്കെടുക്കാന്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്ന പെണ്‍കുട്ടികള്‍ സമൂഹത്തില്‍ ‘ഓഫ്സൈഡ്’ ആണ്. നിയമങ്ങള്‍ അദൃശ്യവും ഏകപക്ഷീയവുമാണ്, അത് കരുണയില്ലാതെ നടപ്പാക്കപ്പെടുന്നു.
ദീര്‍ഘമായ ദൃശ്യങ്ങള്‍, കൈയില്‍ പിടിക്കാവുന്ന ക്യാമറകള്‍, പ്രകൃതിദത്ത ലൈറ്റിംഗ് എന്നിവ ഉപയോഗിച്ച് പനാഹി മിനിമലിസ്റ്റ്
ശൈലി പിന്തുടരുന്നു. ഇത് സിനിമയുടെ യാഥാര്‍ത്ഥ്യ ബോധം വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. പരിമിതമായ പശ്ചാത്തലം (സ്റ്റേഡിയത്തിന്റെ
ചുറ്റളവ്) ഒരുതരം ദൃശ്യ തടവറ സൃഷ്ടിക്കുന്നു – പെണ്‍കുട്ടികള്‍ വളരെ അടുത്താണ്, പക്ഷേ ദേശീയ സന്തോഷത്തിന്റെ കേന്ദ്രത്തില്‍ നിന്ന് വളരെ അകലെയാണ്. സ്റ്റേഡിയത്തിന്റെ ചുറ്റുപാടുമുള്ള ശബ്ദങ്ങള്‍ – ചിയര്‍സ്, കമന്ററി, ഡ്രംസ് – ഒരു സൗണ്ട് ട്രാക്കായും ഒഴിവാക്കലിന്റെ പ്രതീകമായും വര്‍ത്തിക്കുന്നു. പെണ്‍കുട്ടികളെപ്പോലെ നമ്മളും ഒരിക്കലും മത്സരം
കാണുന്നില്ല, അത് അവര്‍ നേരിടുന്ന അനീതിയെ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നു.
‘ഓഫ്സൈഡ്’ ഇറാനിയന്‍ സിനിമയുടെ ഒരു മാസ്റ്റര്‍ സ്‌ട്രോക്കാണ് –
നര്‍മ്മം ഘടനയില്‍ ലളിതമാണ്, എന്നാല്‍ സ്വാധീനത്തില്‍ ആഴമേറിയതും ഹൃദയഭേദകവുമാണ്. ഫുട്‌ബോളിന്റെ ലെന്‍സിലൂടെ, ജാഫര്‍ പനാഹി ഒരു സാര്‍വത്രിക ആഗ്രഹം പകര്‍ത്തുന്നു: സ്വന്തം സമൂഹത്തിന്റെ ഭാഗമാകാനും, കേള്‍ക്കപ്പെടാനും, കൂട്ടായ സന്തോഷത്തില്‍ പങ്കുചേരാനുമുള്ള ആഗ്രഹം.
ഏകപക്ഷീയമായ നിയമങ്ങളാല്‍ സ്വാതന്ത്ര്യം വേലികെട്ടപ്പെട്ട ഒരു സമൂഹത്തില്‍, ‘ഓഫ്സൈഡ്’ നിശബ്ദമായ കലാപത്തിന്റെയും
ആഘോഷത്തിന്റെയും ഒരു പ്രവൃത്തിയായി നിലകൊള്ളുന്നു. 2006-ല്‍ ബെര്‍ലിന്‍ ഇന്റര്‍നാഷണല്‍ ഫിലിം ഫെസ്റ്റിവലില്‍ സില്‍വര്‍ ബെയര്‍ അവാര്‍ഡ് നേടിയ ഈ ചിത്രം, 2006-ലെ ന്യൂയോര്‍ക്ക് , ടൊറന്റോ ഇന്റര്‍നാഷണല്‍ ഫിലിം ഫെസ്റ്റിവലുകളിലേക്കുള്ള ഔദ്യോഗിക സെലക്ഷനില്‍ ഇടം നേടി.
അന്താരാഷ്ട്രതലത്തില്‍ നിരവധി അവാര്‍ഡുകള്‍
നേടിയ ഈ സിനിമ, പടിഞ്ഞാറന്‍ ജീവിതരീതികളും ആധുനിക ഇറാനും തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസങ്ങളെ തുറന്നുകാട്ടുന്നു.
