പ്രഫ. ഷാജി ജോസഫ്
Fitzcarraldo (West Germany/158 minutes/1982)
Director: Werner Herzog
നിര്‍മാതാവും സംവിധായകനുമായ വെര്‍ണര്‍ ഹെര്‍സോഗ് ഒരുക്കിയ 1982-ലെ ജര്‍മ്മന്‍ ചിത്രം ഫിറ്റ്സ് കറാള്‍ഡോ വിചിത്രവും അതിശയകരവുമായ സിനിമാനുഭവമാണ്. കഥയിലും നിര്‍മ്മാണത്തിലും അസാധാരണമായ ദൃശ്യഭാഷയിലും ഈ ചിത്രം സവിശേഷത പുലര്‍ത്തുന്നു. ജര്‍മ്മന്‍ സിനിമയിലെ അതികായകനായി അറിയപ്പെടുന്ന ഹെര്‍സോഗ് ആധുനിക ചലച്ചിത്രലോകത്തെ ഏറ്റവും പ്രതിഭാശാലികളായ സംവിധായകരില്‍ ഒരാളാണ്. യാഥാര്‍ത്ഥ്യവും സ്വപ്നവും ഒത്തുചേരുന്ന ഒട്ടനവധി അവിസ്മരണീയ ദൃശ്യാനുഭവങ്ങള്‍ അദ്ദേഹം ലോകത്തിന് സമ്മാനിച്ചിട്ടുണ്ട്.
ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തില്‍ പെറുവിലെ അതിര്‍ത്തി നഗരമായ ഇക്വിറ്റോസില്‍ യൂറോപ്യന്മാരും, ആഫ്രിക്കക്കാരും, ജൂതകുടിയേറ്റക്കാരും സ്ഥിരതാമസമാക്കി. ആമസോണ്‍ നദീതടത്തിലെ ആന്‍ഡീസ് പര്‍വ്വതനിരകള്‍ക്കു കിഴക്കുഭാഗത്തുള്ള നഗരം അതിവേഗത്തിലാണ് വളര്‍ച്ച കൈവരിച്ചത്, റബ്ബര്‍ വിലയിലുള്ള കുതിച്ചുചാട്ടമാണ് കാരണങ്ങളിലൊന്ന്. ഐറിഷ് വംശജനായ ‘ബ്രയാന്‍ സ്വീനി ഫിറ്റ്സ് ജെറാള്‍ഡോ'(നാട്ടുകാര്‍ക്ക് ഉച്ചരിക്കാന്‍ വഴങ്ങാത്തതിന്റെ പേരില്‍ അവര്‍ ‘ഫിറ്റ്സ് കറാള്‍ഡോ’ എന്ന് വിളിക്കുന്നു), ഇക്വിറ്റോസില്‍ ഒരു ഓപ്പറ ഹൗസ് നിര്‍മ്മിക്കണമെന്നതാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സ്വപ്നം. ഓപ്പറ എത്തിക്കുന്നതിന് വിവിധ മാര്‍ഗങ്ങളിലൂടെ പണം സമ്പാദിക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുകയും പരാജയപ്പെടുകയും ചെയ്ത ഈ പെറുവിയന്‍ റബ്ബര്‍ കര്‍ഷകന്‍ ഫിറ്റ്സ് കറാള്‍ഡോയാണ് പ്രധാന കഥാപാത്ര നിര്‍മ്മിതിക്ക് പ്രചോദനമായത്.
ഹെര്‍സോഗിന്റെ ഇഷ്ട നടന്‍ ‘ക്ലൗസ് കിന്‍സ്‌കി’യാണ് ഫിറ്റ്സ് കറാള്‍ഡോയുടെ വേഷം ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. ആന്‍ഡീസ് പര്‍വതനിരകള്‍ക്ക് മുകളിലൂടെ ആമസോണ്‍ തടത്തിലെ സമ്പന്നമായ റബ്ബര്‍ പ്രദേശത്തേക്ക് 320 ടണ്‍ ഭാരമുള്ള വലിയ ആവിക്കപ്പല്‍ എത്തിക്കുവാന്‍ അദ്ദേഹം ദൃഢനിശ്ചയം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ചെളി നിറഞ്ഞ ചരിവിലൂടെ വലിച്ച് ഒരു നദിയില്‍ നിന്ന് മലക്കപ്പുറമുള്ള അടുത്ത നദിയിലേക്ക് കൊണ്ടുപോകാനാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശ്രമം. കപ്പലില്‍ വിളവെടുത്ത റബ്ബര്‍ ശേഖരിക്കാനും, അറ്റ്‌ലാന്റിക് തുറമുഖങ്ങളിലെ വിപണിയിലെത്തിക്കാനുമാണ് അയാളുടെ പ്ലാന്‍. മറുപുറത്തുള്ള നദിയിലേക്ക് കപ്പല്‍ കൊണ്ടുവരാന്‍ കഴിഞ്ഞാല്‍ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സ്വപ്നം സാക്ഷാത്കരിക്കാനാകും.
കപ്പലിന് വലിയ നാശനഷ്ടങ്ങളൊന്നും വരുത്താതെ അപ്പുറത്തെത്തിക്കാന്‍ കഴിഞ്ഞെങ്കിലും ഫിറ്റ്സ് കറാള്‍ഡോ തന്റെ അന്വേഷണം ഉപേക്ഷിക്കാന്‍ നിര്‍ബന്ധിതനാകുന്നു. അവസാനം ആവിക്കപ്പല്‍ റബ്ബര്‍ മുതലാളിക്ക് തിരികെ വില്‍ക്കുന്നു, പക്ഷേ പേര് മാറുന്നതിന് മുമ്പ് ഒരു യൂറോപ്യന്‍ ഓപ്പറ കമ്പനിയെ കൊണ്ടുവരാന്‍ സമയമുണ്ട്. ഓപ്പറ ഹൗസ് ഇല്ലാത്തതിനാല്‍, അവര്‍ കപ്പലിന്റെ ഡെക്കില്‍ സെറ്റുകള്‍ നിര്‍മ്മിക്കുന്നു. ഒഴുകി നടക്കുന്ന കപ്പലിലെ ഓപ്പെറേ കാണാന്‍ ഇക്വിറ്റോസ് നഗരം മുഴുവന്‍ നദീതീരത്തേക്ക് വരുന്നു, ഒടുവില്‍ നഗരത്തിലേക്ക് ഓപ്പറ കൊണ്ടുവരാന്‍ അയാള്‍ക്ക് കഴിഞ്ഞു, അയാളുടെ ഏറ്റവും വലിയ ആഗ്രഹം. കുത്തനെയുള്ള, ചെളി നിറഞ്ഞ കുന്നിന്‍ മുകളിലൂടെ ഭീമാകാരമായ സ്റ്റീം ബോട്ട് വലിച്ചുകൊണ്ടുപോകാനുള്ള ശ്രമം സിനിമയുടെ സിഗ്‌നേച്ചര്‍ സീക്വന്‍സായി മാറി. സ്‌പെഷ്യല്‍ ഇഫക്റ്റുകളെ ആശ്രയിക്കുന്നതിനുപകരം അത് യഥാര്‍ത്ഥത്തില്‍ ചെയ്യണമെന്ന ഹെര്‍സോഗിന്റെ നിര്‍ബന്ധം സിനിമയുടെ പ്രധാന കഥാപാത്രത്തിന്റെ ഭ്രാന്തിനെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്ന ഒരു ഐതിഹാസിക കഥയായി മാറി. സ്വന്തം കണ്ണുകൊണ്ട് കണ്ടില്ലെങ്കില്‍ തന്റെ പ്രേക്ഷകര്‍ ഒരിക്കലും അത് വിശ്വസിക്കില്ല എന്ന് ഹെര്‍സോഗിന് ഉറപ്പുണ്ടായിരുന്നു.
നടനും സഹപ്രവര്‍ത്തകനുമായിരുന്ന ക്ലൗസ് കിന്‍സ്‌കിയുമായുള്ള സഹകരണത്തിലൂടെ അദ്വിതീയമായ കഥാമുഹൂര്‍ത്തങ്ങള്‍ പറയുന്ന ചിത്രങ്ങള്‍ സൃഷ്ടിച്ച അദ്ദേഹം ഡോക്യുമെന്ററികളിലൂടെയും ശോഭിച്ചിരുന്നു.
എന്‍കൗണ്ടേഴ്‌സ് അറ്റ് ദി എന്‍ഡ് ഓഫ് ദി വേള്‍ഡ് (2007), ഇന്റ്‌റു ദി അബ്ബീസ് (2011) തുടങ്ങിയവ ദര്‍ശനവും തത്വചിന്തകളും നിറഞ്ഞ ചിത്രങ്ങളാണ്. ക്ലൗസ് കിന്‍സ്‌കിയുടെ പ്രകടനം അതിശയകരമാണ്. തന്റെ ഭാവഭംഗി, കണ്ണുകളിലെ വികാരം, ശബ്ദത്തിന്റെ താളം, എല്ലാം ചേര്‍ത്ത് അദ്ദേഹം സിനിമയെ മറ്റൊരുലോകത്തേക്ക് നയിക്കുന്നു. കൂടാതെ, ഹെര്‍സോഗിന്റെയും കിന്‍സ്‌കിയുടെയും പ്രഫഷണല്‍ ബന്ധം തന്നെയാണ് സിനിമയുടെ ശക്തമായ ഒരു ഘടകം.
പ്രകൃതിയുടെയും മനുഷ്യശേഷിയുടെയും അതിരുകള്‍ പരിശോധിക്കുന്ന ഹെര്‍സോഗിന്റെ സിനിമകള്‍ അസാധാരണമായ കഥാപരിസരങ്ങളും, ഘടനകളും, സങ്കീര്‍ണ കഥാപാത്രങ്ങളും കൊണ്ട് പ്രശസ്തമാണ്. ആഗീറ ദി റാത്ത് ഓഫ് ഗോഡ് (1972), ഫിറ്റ്സ് കറാള്‍ഡോ (1982),നോസ്‌ഫെര്‍ത്തു ദി വാംപയര്‍ (1979), ഗ്രൈസ്ല്യ മാന്‍ (2005) പോലെയുള്ള കൃതികള്‍ യാഥാര്‍ഥ്യത്തിനും ഫാന്റസിക്കും ഇടയിലായുള്ള അത്യന്തം മനോഹരമായ ചലച്ചിത്രങ്ങളാണ്.
ഹെര്‍സോഗിന്റെ ദൃശ്യ സംവിധാനം വിസ്മയിപ്പിക്കുന്നതാണ്. സിനിമയുടെ നിര്‍മ്മാണം തന്നെ ഒരു ഐതിഹാസിക കഥയാണ്. സ്‌പെഷ്യല്‍ ഇഫക്റ്റുകള്‍ ഒഴിവാക്കിക്കൊണ്ട് തന്റെ ചിത്രത്തിന് കഴിയുന്നത്ര യാഥാര്‍ത്ഥ്യബോധം നല്‍കാന്‍ സാങ്കേതിക വിദ്യയുടെ സഹായം ഇല്ലാതെ, അവിശ്വസനീയമെന്ന തോന്നുന്ന ദൃശ്യങ്ങള്‍ അദ്ദേഹം യാഥാര്‍ത്ഥ്യമായി പകര്‍ത്തിയിരിക്കുന്നു. ഫിറ്റ്‌സ്‌കറാള്‍ഡോയുടെ അതിരുകള്‍ താണ്ടാനുള്ള ശ്രമം പോലെതന്നെ. തോമസ് മൗച്ചിന്റെ സിനിമാറ്റോഗ്രാഫി മനോഹരമായ ആമസോണ്‍ അതിജീവനത്തിന്റെ നേര്‍ കാഴ്ചയാണ്. ക്യാമറ സംവിധായകന്റെ കാഴ്ചപ്പാടിനോട് പൂര്‍ണ്ണമായും നീതിപുലര്‍ത്തുന്നു.
ലോക സിനിമയില്‍, വെര്‍ണര്‍ ഹെര്‍സോഗിനേക്കാള്‍ ആവേശഭരിതവും സാഹസികവുമായ മറ്റൊരു കരിയര്‍ അപൂര്‍വ്വമാണ്. അലാസ്‌കയിലെ തണുത്തുറഞ്ഞ ഐസിലും ആഫ്രിക്കയിലെ മരുഭൂമിയിലും വെല്ലുവിളിക്കാനുള്ള ആസക്തിയോടെ അദ്ദേഹം അലഞ്ഞു. ഓസ്‌ട്രേലിയ, തെക്കുകിഴക്കന്‍ ഏഷ്യ, തെക്കേ അമേരിക്ക എന്നിവിടങ്ങളില്‍ ചിത്രീകരിച്ച സിനിമകളിലൂടെയും, ഡോക്യുമെന്ററികളിലൂടെയും ഭൂമിയുടെ ഏറ്റവും ദൂരെയുള്ള ഭാഗങ്ങളിലേക്കും അവിടെ താമസിക്കുന്ന ആളുകളിലേക്കും അദ്ദേഹം പ്രേക്ഷകനെ കൊണ്ടുപോകുന്നു. പ്രതിസന്ധികള്‍ക്ക് നടുവില്‍ വെച്ചാണ് ഈ മഹത്തായ സിനിമയുടെ ചിത്രീകരണം നടന്നത്. നാല് വര്‍ഷത്തോളമെടുത്ത സിനിമയുടെ നിര്‍മ്മാണ കഥയും അത്ര തന്നെ കഠിനമായ ഒന്നായിരുന്നു. ചിത്രീകരണ സമയത്ത് നിരവധി പ്രശ്‌നങ്ങളാണ് സംഘത്തെ അലട്ടിയത്. മോശം കാലാവസ്ഥ, സാങ്കേതിക തടസ്സങ്ങള്‍, ആദിവാസി ജനവിഭാഗങ്ങളുമായുള്ള സംഘര്‍ഷങ്ങള്‍, ഉഷ്ണമേഖലാ ജന്തുക്കളുടെ ആക്രമണങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവ. അനവധി തടസ്സങ്ങളെ അഭിമുഖീകരിക്കുമ്പോള്‍ ഹെര്‍സോഗ് പറയുന്നുണ്ട് ‘ഈ പ്രോജക്റ്റ് ഉപേക്ഷിച്ചാല്‍, ഞാന്‍ സ്വപ്നങ്ങളില്ലാത്ത ഒരു മനുഷ്യനാകും, അങ്ങനെ ജീവിക്കാന്‍ ഞാന്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്നില്ല. അല്ലെങ്കില്‍ ഈ പ്രോജക്റ്റില്‍ എന്റെ ജീവിതം അവസാനിപ്പിക്കുന്നു’.
മികച്ച ഫീച്ചര്‍ ഫിലിമിനുള്ള ജര്‍മ്മന്‍ ഫിലിം പ്രൈസ് സില്‍വര്‍ ഇന്‍ ചിത്രം നേടി. മികച്ച വിദേശ ചിത്രത്തിനുള്ള ബാഫ്റ്റ അവാര്‍ഡ്, കാന്‍ ഫിലിം ഫെസ്റ്റിവലിലെ പാം ഡി ‘ഓര്‍ അവാര്‍ഡ്, മികച്ച വിദേശ ഭാഷാ ചിത്രത്തിനുള്ള ഗോള്‍ഡന്‍ ഗ്ലോബ് അവാര്‍ഡ് എന്നിവയ്ക്കായി ഇത് നാമനിര്‍ദ്ദേശം ചെയ്യപ്പെട്ടു. 1982 ലെ കാന്‍ ഫിലിം ഫെസ്റ്റിവലില്‍ മികച്ച സംവിധായകനുള്ള അവാര്‍ഡ് ഹെര്‍സോഗ് നേടി. 55-ാമത് അക്കാദമി അവാര്‍ഡുകളില്‍ മികച്ച വിദേശ ഭാഷാ ചിത്രത്തിനുള്ള പശ്ചിമ ജര്‍മ്മന്‍ എന്‍ട്രിയായി ഈ ചിത്രം തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു.
ആര്‍ട്ട് ഹൗസ് സിനിമകളെ ഇഷ്ടപ്പെടുന്നവര്‍ക്കും മനുഷ്യന്റെ സ്വപ്നസാക്ഷാത്കാരത്തിന്റെ അതിരുകള്‍ അന്വേഷിക്കുന്നവര്‍ക്കും ഈ സിനിമ ഒരു വേറിട്ട അനുഭവം നല്‍കും, അത്ഭുതകരവും വിചിത്രവുമായ ഒന്ന്. ക്ലാസിക് സിനിമകളെയും കലാപരമായ സിനിമാനുഭവങ്ങളെയും ആസ്വദിക്കുന്നവര്‍ ഇത് നഷ്ടപ്പെടുത്തരുത്.
