പ്രഫ. ഷാജി ജോസഫ്
The Syrian Bride (Israel/97 minutes/2004)
Director: Eran Riklis
‘ദി സിറിയന്‍ ബ്രൈഡ്’ എറാന്‍ റിക്ലിസ് സംവിധാനം ചെയ്ത രാഷ്ട്രീയ സിനിമയാണ്. ഐഡന്റിറ്റി, അതിരുകള്‍, രാഷ്ട്രീയ നിലപാടുകള്‍ എന്നിവയുടെ ബഹുമുഖമായ അന്വേഷണമാണ് ഈ സിനിമ. ഗോലാന്‍ കുന്നുകളിലെ ദ്രൂസ് വംശജര്‍ നേരിടുന്ന സാമൂഹ്യവും രഷ്ട്രീയവുമായ പ്രശ്നങ്ങള്‍ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന സിനിമ ഒരു ദ്രൂസ് കുടുംബത്തിന്റെ കണ്ണുകളിലൂടെ, ഇസ്രായേല്‍- സിറിയ എന്നീ രണ്ട് രാജ്യങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ കുടുങ്ങിയ ഒരു സമൂഹത്തിന്റെ സങ്കീര്‍ണ്ണതകളിലേക്ക് കടന്നുപോകുന്നു. ദ്രൂസ് ഇസ്രായേലിലെ ഒരു വംശീയ മത ന്യൂനപക്ഷമാണ്, അവര്‍ അറബി ഭാഷയും സംസ്‌കാരവും തങ്ങളുടെ സ്വത്വത്തിന്റെ അവിഭാജ്യ ഘടകമായി നിലനിര്‍ത്തി ഇസ്രായേലിലും, ഇസ്രായേല്‍ അധിനിവേശ ഗോലാന്‍ കുന്നുകളിലുമായി താമസിക്കുന്നു.
1967 മുതല്‍ ഇസ്രായേല്‍ അധിനിവേശം നടത്തിയെങ്കിലും ഇപ്പോഴും സിറിയ അവകാശപ്പെടുന്ന പ്രദേശമായ ഗോലാന്‍ കുന്നുകളിലെ ഏറ്റവും വലിയ ദ്രൂസ് ഗ്രാമമായ മജ്ദല്‍ ഷംസിലാണ് കഥ നടക്കുന്നത്. ഗോലാന്‍ കുന്നുകളിലെ ദ്രൂസ് വംശജര്‍ ഭൂരിഭാഗവും സിറിയയോട് അടുപ്പം ഉള്ളവരാണ്.
ജയിലില്‍ നിന്നു പരോളിലിറങ്ങിയ സിറിയന്‍ അനുകൂല പോരാളി ഹമ്മദ് (മക്രം ഖൗരി) ഇസ്രായേല്‍ സര്‍ക്കാരിന്റെ നിരീക്ഷണത്തിലുള്ള രാഷ്ട്രീയ പ്രവര്‍ത്തകനാണ്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ മകള്‍ മോനയും (ക്ലാര ഖൗരി), സിറിയയുടെ തലസ്ഥാനമായ ഡമാസ്‌കസിലെ റെവല്യൂഷന്‍ സ്റ്റുഡിയോയില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ടെലിവിഷന്‍ ഹാസ്യനടനായ ടാലെലുമായി(ഡെരാര്‍ സ്ലിമാന്‍) വിവാഹ നിശ്ചയം കഴിഞ്ഞിരിക്കുകയാണ് (അവര്‍ ഇതുവരെ പരസ്പരം കണ്ടിട്ടില്ല). വിവാഹത്തില്‍ പങ്കെടുക്കാന്‍ ഉപാധികളോടെയാണ് ഹമ്മെദിന് പരോള്‍ ലഭിച്ചിരിക്കുന്നത്. കല്യാണം, മോനയും ടാലെലും തമ്മിലാണ് എങ്കിലും; അത് രാഷ്ട്രീയവും വ്യക്തിപരവുമായ സംഘര്‍ഷങ്ങളുടെ ഒരു യുദ്ധക്കളമായി മാറുന്നു.
മോനയുടെ വിവാഹം സിറിയന്‍ അതിര്‍ത്തിക്കുള്ളിലാണ് നടക്കേണ്ടത്, ഒരിക്കല്‍ സിറിയയിലേക്ക് കാലെടുത്തുവച്ചാല്‍, അവള്‍ ഒരു സിറിയന്‍ പൗരയായി കണക്കാക്കപ്പെടും, ഇസ്രായേലിലേക്കോ ഗോലാന്‍ കുന്നുകളിലേക്കോ തിരിച്ചു മടങ്ങാന്‍ കഴിയില്ല. അവള്‍ക്ക്, ഇതുവരെ നിര്‍വചിക്കപ്പെടാത്തതെങ്കിലും, പേരിനുള്ള ദേശീയതയും നഷ്ടപ്പെടും. വിവാഹദിനത്തില്‍ മോനയുടെ ആസന്നമായ വേര്‍പാടിന്റെ പ്രത്യാഘാതങ്ങളും കുടുംബത്തിലുടലെടുക്കുന്ന പ്രതിബന്ധങ്ങളും വൈകാരിക പ്രക്ഷുബ്ധതകളുമാണ് സിനിമ പറയുന്നത്.
അവളുടെ മൂത്ത സഹോദരന്‍ ഹാറ്റന്‍ എട്ട് വര്‍ഷം മുമ്പ് ഒരു റഷ്യന്‍ സ്ത്രീയെ വിവാഹം കഴിച്ചു. മതനേതാക്കളും പിതാവും ചേര്‍ന്ന് മജ്ദല്‍ ഷംസില്‍നിന്നും അയാളെ പുറത്താക്കി. അയാളെ വിവാഹത്തില്‍ പങ്കെടുപ്പിച്ചാല്‍ ഹമ്മെദിനെതിരെ നടപടികളുണ്ടാകും എന്ന മത നേതാക്കളുടെ ഭീഷണിയുണ്ട്. കൂടാതെ പരോള്‍ ലംഘിച്ച് കല്യാണത്തില്‍ പങ്കെടുക്കാന്‍ സിറിയന്‍ അതിര്‍ത്തിയിലേക്ക് പോയാല്‍ വീണ്ടും അറസ്റ്റ് ചെയ്യും എന്ന് സൈന്യത്തിന്റെ ഭീഷണിയുമുണ്ട്. സാഹചര്യങ്ങളുടെ കഠിനമായ യാഥാര്‍ത്ഥ്യങ്ങലൂടെ നിരന്തരം സഞ്ചരിക്കുന്ന ഒരു സമുദായ നേതാവാണ് മോനയുടെ പിതാവ് ഹമ്മെദ്. മകളോടുള്ള സ്നേഹവും സമൂഹത്തോടും രാജ്യത്തോടും കടമയുമുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ കഥാപാത്രം പഴയ തലമുറയെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു. മോനയുടെ മറ്റൊരു സഹോദരന്‍ മര്‍വാന്‍ ഇറ്റലിയില്‍ താമസിക്കുന്ന ചെന്നായ കച്ചവടക്കാരനാണ്. മൂത്ത സഹോദരി അമലും (ഹിയാം അബ്ബാസ്) ഭര്‍ത്താവ് അമീനുമായുള്ള ദാമ്പത്യം പ്രതിസന്ധിയിലാണ്. സര്‍വകലാശാലയില്‍ അധ്യാപികയായി ജോലിക്കു ചേരാന്‍ ആഗ്രഹമുണ്ട് കൗമാരപ്രായക്കാരായ രണ്ട് പെണ്‍മക്കളുടെ അമ്മയായ അമലിന്. മോനയുടെ വിവാഹത്തിന് കുടുംബം ഒത്തുകൂടുമ്പോള്‍, ഇസ്രായേലി- സിറിയന്‍ ഭരണക്രമങ്ങള്‍ ചടങ്ങിനെ അപകടത്തിലാക്കുന്നു.
2004 ല്‍ പുറത്തിറങ്ങിയ സിനിമയുടെ സംവിധാനം നിര്‍വഹിച്ചിരിക്കുന്നത് ഇസ്രായേലി സംവിധായകനായ എറാന്‍ റിക്ലിസ് ആണ്. ശക്തമായ രാഷ്ട്രീയ വിഷയങ്ങളെ കൈകാര്യം ചെയ്തിരിക്കുന്ന സിനിമ കഥയുടെ ഗൗരവതയും സൂക്ഷ്മതയും മിഴിവോടെ പകര്‍ത്തുന്നു. ചിത്രീകരണത്തില്‍, പ്രത്യേകിച്ച് ഗോലാന്‍ കുന്നുകളുടെ ആസ്വാദനമുണര്‍ത്തുന്ന ഭൂപ്രകൃതി അതിവിശദമായി പകര്‍ന്നു നല്‍കുന്നു. സിനിമയുടെ കേന്ദ്ര പ്രമേയം അതിര്‍ത്തികളുടെ സങ്കല്‍പ്പമാണ്, ശാരീരികം മാത്രമല്ല, അത് വൈകാരികവും മാനസികവുമാണ്. രാഷ്ട്രീയ സ്ഥാപനങ്ങള്‍ വരച്ച ഏകപക്ഷീയമായ അതിര്‍ത്തികള്‍ കുടുംബങ്ങളെ ശിഥിലമാക്കുകയും വ്യക്തിജീവിതത്തിന്റെ ഗതി നിര്‍ണ്ണയിക്കുകയും ചെയ്യുന്നതിനെ സിനിമ വിമര്‍ശിക്കുന്നു.
ബ്യൂറോക്രസിയുടെ അടിച്ചമര്‍ത്തല്‍ തര്‍ക്ക പ്രദേശങ്ങളില്‍ ജീവിക്കുന്നവരുടെ ജീവിതത്തെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിന്റെ വ്യക്തമായ ചിത്രം ഈ സിനിമ നല്‍കുന്നു. അതിര്‍ത്തി കടക്കാന്‍ മനുഷ്യത്വരഹിതമായ നടപടിക്രമങ്ങള്‍ക്ക് വിധേയയാകുന്നുണ്ട് മോന, അവിടെ വ്യക്തികള്‍ കേവലം രേഖകളിലേക്കും അക്കങ്ങളിലേക്കും ചുരുങ്ങുന്നു. തനതായ മതപരവും സാംസ്‌കാരികവുമായ സ്വത്വമുള്ള ദ്രൂസ് കമ്മ്യൂണിറ്റി വ്യത്യസ്ത ദേശീയ വിധേയത്വങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ കീറിമുറിക്കപ്പെടുന്നുണ്ട്. ദേശീയ ഐഡന്റിറ്റി പലപ്പോഴും തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെടുന്നതിനേക്കാള്‍ പുറമേനിന്ന് അടിച്ചേല്‍പ്പിക്കുന്ന ഒന്നാണ് എന്നതാണ് ദ്രൂസ് ജനത അഭിമുഖീകരിക്കുന്ന വിശാലമായ സ്വത്വപ്രതിസന്ധി. മോനയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പുകള്‍ പ്രധാനമായും നിര്‍ണ്ണയിക്കുന്നത് അവളുടെ ജീവിതത്തിലെ പുരുഷന്മാരാണ്. അവളുടെ പിതാവ്, സഹോദരന്മാര്‍, ഇതുവരെ കാണാത്ത വരന്‍ പോലും. അവളുടെ സഹോദരി അമല്‍, പാരമ്പര്യവും വ്യക്തിസ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായുള്ള ആഗ്രഹവും തമ്മിലുള്ള പിരിമുറുക്കത്തെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നവളാണ്. സിനിമയിലെ ഏറ്റവും സങ്കീര്‍ണ്ണമായ കഥാപാത്രങ്ങളിലൊന്നാണ് അമല്‍. അസന്തുഷ്ടമായ ദാമ്പത്യത്തില്‍ കുടുങ്ങിയ അവള്‍ കൂടുതല്‍ വിദ്യാഭ്യാസവും സ്വാതന്ത്ര്യവും സ്വപ്നം കാണുന്നു. പരമ്പരാഗത സമൂഹങ്ങളില്‍ സ്ത്രീകള്‍ക്ക് ലഭ്യമായ പരിമിതമായ അവസരങ്ങളെ ഓര്‍മിപ്പിക്കുന്നു അമല്‍. മോനയുടെ വിവാഹവും അമലിന്റെ സ്വന്തം പോരാട്ടങ്ങളും, സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായുള്ള ആഗ്രഹവും ഈ സമൂഹങ്ങളിലെ സ്ത്രീകളുടെ ജീവിതത്തെ നിയന്ത്രിക്കുന്ന പുരുഷാധിപത്യ ഘടനകളെക്കുറിച്ചുള്ള സിനിമയുടെ വിമര്‍ശനത്തെ എടുത്തുകാണിക്കുന്നു.
സിനിമയുടെ രാഷ്ട്രീയവും വ്യക്തിപരവുമായ ഘടകങ്ങളെ മികച്ച സംവേദനക്ഷമതയോടെ സന്തുലിതമാക്കിക്കൊണ്ട് സംവിധായകന്‍ എറാന്‍ റിക്ലിസ് സമര്‍ത്ഥമായി കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നു. മൈക്കല്‍ വീസ്വെഗിന്റെ ഛായാഗ്രഹണമാണ് ചിത്രത്തിന്റെ മറ്റൊരു ഹൈലൈറ്റ്. ഗോലാന്‍ കുന്നുകള്‍ അതിന്റെ എല്ലാ സൗന്ദര്യത്തിലും പകര്‍ത്തിയിരിക്കുന്നു, അതിന്റെ തരിശായ ഭൂപ്രകൃതി, കഥാപാത്രങ്ങള്‍ അനുഭവിക്കുന്ന ഒറ്റപ്പെടലിനും വിഭജനത്തിനും ഒരു ദൃശ്യ രൂപകമായി വര്‍ത്തിക്കുന്നു. കഥാപാത്രങ്ങളുടെ ആന്തരിക സംഘര്‍ഷങ്ങള്‍ അറിയിക്കുന്നതിനും പ്രേക്ഷകരെ അവരുടെ ലോകത്തേക്ക് ആകര്‍ഷിക്കുന്നതിനും അവരുടെ വേദനയും നിരാശയും സ്പഷ്ടമാക്കുന്നതിനും ക്ലോസപ്പുകളുടെ ഉപയോഗം പ്രത്യേകിച്ചും ഫലപ്രദമാണ്.
ഇസ്രായേല്‍-സിറിയന്‍ സംഘര്‍ഷത്തില്‍ ഒരു വശം ചേരുന്നില്ല, പകരം ഈ വിഭജനങ്ങളുടെ മറവില്‍, ഒരു സ്ത്രീയുടെ ജീവിതം യാഥാര്‍ത്ഥ്യത്തില്‍ നിന്ന് വളരെ അകലെയുള്ള, മനുഷ്യര്‍ ഉണ്ടാക്കിയ ബ്യൂറോക്രാറ്റിക് നടപടിക്രമങ്ങളും രാഷ്ട്രീയ ഉടമ്പടികളും വഴി നിര്‍ണ്ണയിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു സാഹചര്യത്തിന്റെ അസംബന്ധത്തെ എടുത്തുകാണിക്കുന്നു. ദ്രൂസ് കമ്മ്യൂണിറ്റിയുടെ ചിത്രീകരണം പ്രത്യേകിച്ചും ശ്രദ്ധേയമാണ്. തനതായ സാംസ്‌കാരികവും മതപരവുമായ സ്വത്വമുള്ള ഒരു ന്യൂനപക്ഷ വിഭാഗമെന്ന നിലയില്‍, ദ്രൂസ് പലപ്പോഴും പരസ്പരവിരുദ്ധമായ ദേശീയ വിശ്വസ്തതയ്ക്കിടയില്‍ കുടുങ്ങിപ്പോകുന്നു.
ഭൗമരാഷ്ട്രീയ സംഘട്ടനത്തിന്റെ പശ്ചാത്തലത്തിലുള്ള മനുഷ്യകഥകളില്‍ താല്‍പ്പര്യമുള്ള ഏതൊരാളും തീര്‍ച്ചയായും കണ്ടിരിക്കേണ്ട ഒന്നാണ് ഈ സിനിമ.
