പ്രഫ. ഷാജി ജോസഫ്
Hotel Rwanda (UK/121 minute/2004) Director: Terry George
ആഫ്രിക്കന്‍ രാജ്യമായ റുവാണ്ടയില്‍ 1994 ഏപ്രില്‍ 7 മുതല്‍ ജൂലായ് മധ്യം വരെയുള്ള 100 ദിവസങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ നടന്ന കലാപത്തില്‍ ഏകദേശം പത്ത് ലക്ഷത്തോളം ആളുകള്‍ കൊല്ലപ്പെട്ടു എന്നാണ് അനൗദ്യോഗിക കണക്ക്. ലോകം നോക്കിനില്‍ക്കെ നടന്ന കൂട്ടക്കൊലയില്‍ ന്യൂനപക്ഷമായ ടുട്സി വംശജരെ ഭൂരിപക്ഷമായ ഹുടു വംശജര്‍ ക്രൂരമായി കൊന്നൊടുക്കി. ഇത് റുവാണ്ടയുടെ ജനസംഖ്യയുടെ 20% ശതമാനത്തോളം വരും. റുവാണ്ടയിലെ 70% ടുട്സികള്‍ ഈ വംശഹത്യയില്‍ കൊല്ലപ്പെട്ടതായി കരുതപ്പെടുന്നു. റുവാണ്ടന്‍ പ്രസിഡന്റിന്റെ കൊലപാതകത്തെത്തുടര്‍ന്നാണ് കലാപം പൊട്ടിപ്പുറപ്പെടുന്നത്. ആ കൊലപാതകത്തിനു പിന്നിൽ ടുട്സികള്‍ ആണെന്നായിരുന്നു ആരോപണം.
‘ഹോട്ടല്‍ റുവാണ്ട’ ആ കൂട്ടക്കൊലയുടെ കഥയല്ല… വംശഹത്യക്കിടയില്‍നിന്നും 1200 പേരുടെ ജീവന്‍ രക്ഷിച്ച ഒരു ഹോട്ടല്‍ മാനേജരുടെ കഥയാണിത്.
പരമ്പരാഗത ഗോത്ര അതിരുകളെ ഇല്ലാതാക്കിയാണ് യൂറോപ്യന്‍ കൊളോണിയല്‍ ശക്തികള്‍ ആഫ്രിക്കന്‍ രാഷ്ട്രങ്ങള്‍ സ്ഥാപിച്ചത്. അവര്‍ വരച്ചിട്ട അതിര്‍ത്തികള്‍ക്കകത്തു വിവിധ ഗോത്രങ്ങള്‍ ഒരുമിച്ചു താമസിക്കാന്‍ നിര്ബന്ധിതമായതോടെ സംഘര്‍ഷങ്ങള്‍ തുടങ്ങി, റുവാണ്ടയുടെ പ്രശ്നങ്ങളും ആരംഭിച്ചു.
റുവാണ്ടന്‍ വംശഹത്യയുടെ ഭയാനകമായ ചിത്രങ്ങള്‍ വെളിച്ചത്ത് കൊണ്ടുവരുന്ന സിനിമയാണ് ‘ഹോട്ടല്‍ റുവാണ്ട’. തന്റെ സ്ഥാനം ഉപയോഗിച്ച്, അഭയം തേടിയെത്തിയ മനുഷ്യ ജീവനുകളെ രക്ഷിക്കാന്‍ ശ്രമം നടത്തിയ ഹുട്ടു ഗോത്രക്കാരനായ പോള്‍ റുസെബാഗിന (ഡോണ്‍ ചീഡില്‍) എന്ന ഹോട്ടല്‍ മാനേജരുടെ യഥാര്‍ത്ഥ കഥയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ് ഈ ചിത്രം. ഹുട്ടു, ടുട്സി വിഭാഗങ്ങളുമായി നല്ല ബന്ധം പുലര്‍ത്തുന്ന, വിജയകരവും ആദരണീയനുമായ ഒരു ഹോട്ടലുടമയെന്ന നിലയിലുള്ള പോളിന്റെ ജീവിതത്തിന്റെ നേര്‍ക്കാഴ്ചയോടെയാണ് സിനിമ ആരംഭിക്കുന്നത്.
റുവാണ്ടയിലെ രാഷ്ട്രീയ അന്തരീക്ഷം സംഘര്‍ഷഭരിതമാണ്, ഹുട്ടു പ്രസിഡന്റിന്റെ കൊലപാതകം ടുട്സി ന്യൂനപക്ഷത്തിനെതിരെ ഹുട്ടു തീവ്രവാദികളുടെ അക്രമാസക്തമായ പ്രക്ഷോഭത്തിന് കാരണമായി. വംശഹത്യ ആരംഭിക്കുമ്പോള്‍, കൂട്ടക്കൊലയില്‍ നിന്ന് പലായനം ചെയ്യുന്ന ടുട്സികള്‍ക്ക് പോളിന്റെ ഹോട്ടല്‍ ഒരു സങ്കേതമായി മാറുന്നു. തലസ്ഥാന നഗരമായ കിഗാലിയില്‍ ആഡംബര ഹോട്ടല്‍ (ഡെസ് മില്‍സ് കോളിന്‍സ്) നടത്തുന്ന പോള്‍ റുസെസാബാഗിന യഥാര്‍ത്ഥ ലോകത്ത് കാര്യങ്ങള്‍ എങ്ങനെ പ്രാവര്‍ത്തികമാക്കാം എന്നറിയുന്ന ആളാണ്. വ്യക്തിപരമായ അപകടസാധ്യതകള്‍ വളരെയധികം ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും, അഭയാര്‍ത്ഥികളെ സംരക്ഷിക്കാന്‍ പോള്‍ തന്റെ നയതന്ത്ര കഴിവുകളും ബന്ധങ്ങളും വിഭവങ്ങളും ഉപയോഗിക്കുന്നു. അദ്ദേഹം സൈനിക ഉദ്യോഗസ്ഥരുമായി ചര്‍ച്ചകള്‍ നടത്തുകയും അവര്‍ക്ക് പണവും മദ്യവും കൈക്കൂലിയും നല്‍കുകയും അന്താരാഷ്ട്ര ബന്ധങ്ങളില്‍ നിന്ന് അനുകൂലമായ അവസരമുണ്ടാക്കാന്‍ തന്റെ സ്വാധീനം ഉപയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പുറത്തെ ലോകം അരാജകത്വത്തിലേക്ക് നീങ്ങുമ്പോള്‍ ഹോട്ടലില്‍ ഒളിച്ചിരിക്കുന്നവരുടെ സുരക്ഷയും മനോവീര്യവും നിലനിര്‍ത്താനുള്ള അയാളുടെ പോരാട്ടമാണ് സിനിമ ചിത്രീകരിക്കുന്നത്.
ഭൂരിപക്ഷമായ ഹുട്ടുകള്‍ക്കും ടുട്സി ന്യൂനപക്ഷങ്ങള്‍ക്കും ഇടയില്‍ രാഷ്ട്രീയ സംഘര്‍ഷങ്ങള്‍ രൂക്ഷമാകുമ്പോള്‍ പോളിന്റെ ജീവിതം തലകീഴായി മാറി. പ്രസിഡന്റിന്റെ കൊലപാതകത്തെത്തുടര്‍ന്ന് അക്രമം പൊട്ടിപ്പുറപ്പെടുമ്പോള്‍, പോളും കുടുംബവും അപകടത്തിലാകുന്നു. പോള്‍ എല്ലാറ്റിനുമുപരിയായി സ്വന്തം കുടുംബത്തെക്കുറിച്ചാണ് ചിന്തിക്കുന്നത്. ഒരു ഹുട്ടുവെന്ന നിലയില്‍, അവന്‍ സുരക്ഷിതനാണ്, പക്ഷേ ടുട്സിയായ അവന്റെ ഭാര്യയും മക്കളും ഭീഷണി നേരിടുന്നു.
കേണല്‍ ഒലിവര്‍ (നിക്ക് നോള്‍ട്ടെ) ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയെ പ്രതിനിധീകരിച്ചു സംഘര്‍ഷ മേഖലയില്‍ ഉണ്ട്. എന്താണ് സംഭവിക്കുന്നതെന്ന് കാണുകയും മേലുദ്യോഗസ്ഥരെ അറിയിക്കുകയും സഹായവും ഇടപെടലും ആവശ്യപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. പക്ഷെ മുകളില്‍നിന്നുള്ള അവഗണനയാണ് അയാളെ കാത്തിരിക്കുന്നത്. യുഎന്‍ സമാധാനപാലകന്‍ എന്ന നിലയില്‍, അന്താരാഷ്ട്ര സമൂഹത്തിന്റെ പരിമിതമായ ഇടപെടലിന്റെ നിരാശയും നിസ്സഹായതയും നോള്‍ട്ടെ ചിത്രീകരിക്കുന്നു.
ഹൂട്ടുകളും ടുട്സികളും തമ്മിലുള്ള ആഴത്തില്‍ വേരൂന്നിയ വംശീയ വിഭജനത്തെ തുടര്‍ന്നുണ്ടായ വിനാശകരമായ വംശഹത്യയുടെ സമയത്ത് അന്താരാഷ്ട്ര സമൂഹത്തിന്റെ നിഷ്‌ക്രിയത്വത്തെ വിമര്‍ശനാത്മകമായി പരിശോധിക്കുന്നുണ്ട് സിനിമ. വംശഹത്യയുടെ പശ്ചാത്തലത്തില്‍ അന്താരാഷ്ട്ര സമൂഹത്തിന്റെ, പ്രത്യേകിച്ച് ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയുടെയും പാശ്ചാത്യ ഗവണ്‍മെന്റുകളുടെയും നിസ്സംഗതയും നിഷ്‌ക്രിയത്വവും എടുത്തുകാണിക്കുന്നു. ഉദ്യോഗസ്ഥതലത്തിലുള്ള കാലതാമസം, രാഷ്ട്രീയ ഉദാസീനത, തുടങ്ങിയ അവഗണനകളാണ് ദാരുണമായ അക്രമത്തിലേക്ക് നയിച്ചത് എന്ന് ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്നു സിനിമ.
വൈകാരികമായ അനുരണനമാണ് സിനിമയുടെ ഏറ്റവും വലിയ ശക്തി. കുടുംബങ്ങള്‍ ശിഥിലമാകുന്നതിന്റെ ദൃശ്യങ്ങള്‍, അക്രമത്തിന്റെ നിശിതമായ ചിത്രീകരണം, കഥാപാത്രങ്ങള്‍ അനുഭവിക്കുന്ന ഭയം എന്നിവ സഹാനുഭൂതിയുടെയും സങ്കടത്തിന്റെയും ആഴത്തിലുള്ള ബോധം ഉണര്‍ത്തുന്നു. വംശഹത്യയുടെ ഭീകരത കാണിക്കുന്നതില്‍ നിന്ന് സിനിമ ഒഴിഞ്ഞുമാറുന്നില്ല, എന്നാല്‍ ഈ നിമിഷങ്ങളെ ദയയും ധീരതയും കൊണ്ട് സന്തുലിതമാക്കുന്നു, ആത്യന്തികമായി പ്രതീക്ഷയുടെയും പ്രതിരോധത്തിന്റെയും സന്ദേശം നല്‍കുന്നു.
ഈ സിനിമ മനുഷ്യ ചരിത്രത്തിലെ ഒരു ഇരുണ്ട അധ്യായം വിവരിക്കുക മാത്രമല്ല, മനുഷ്യന്റെ അനുകമ്പയ്ക്കും ധൈര്യത്തിനുമുള്ള അസാധാരണമായ കഴിവിനെ ആഘോഷിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അതിക്രമങ്ങള്‍ നേരിടുമ്പോള്‍ ജാഗ്രതയോടെയുള്ള പ്രവര്‍ത്തനത്തിലൂടെ ജീവന്‍ രക്ഷിക്കുന്നതില്‍ ഒരു വ്യക്തിക്ക് ചെലുത്താന്‍ കഴിയുന്ന ആഴത്തിലുള്ള സ്വാധീനത്തിന്റെ ഓര്‍മ്മപ്പെടുത്തലാണ് ഇത്.
ഡോണ്‍ ചെഡില്‍ അവതരിപ്പിക്കുന്ന പോള്‍ റുസെസാബാഗിന എന്ന കഥാപാത്രം സങ്കീര്‍ണ്ണമാണ്. ആത്മധൈര്യം, ചിലപ്പോഴുമെങ്കിലുമുള്ള നിരാശാ ഭാവം എന്നിവ സൂക്ഷ്മമായി പകര്‍ത്തിക്കൊണ്ട് മികച്ച പ്രകടനം കാഴ്ചവയ്ക്കുന്നു അയാള്‍. ഒരു പ്രായോഗിക ഹോട്ടല്‍ മാനേജരില്‍ നിന്ന് നിസ്വാര്‍ത്ഥനായ ഒരു മനുഷ്യനിലേക്കുള്ള കഥാപാത്രത്തിന്റെ പരിണാമം ചീഡില്‍ പകര്‍ത്തുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രകടനം സൂക്ഷ്മതയുടെയും തീവ്രതയുടെയും മിശ്രിതമാണ്.
സോഫി ഒക്കോനെഡോ, പോളിന്റെ ഭാര്യ ടാറ്റിയാന റുസെബാഗിനയെ അവതരിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് ഹൃദയസ്പര്‍ശിയായ പ്രകടനം നടത്തുന്നു, തന്റെ കുടുംബത്തെ സംരക്ഷിക്കാന്‍ പോരാടുന്ന ഒരു സ്ത്രീയുടെ പ്രതിരോധശേഷി ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്ന പ്രകടനം കാഴ്ചവെക്കുന്നു. ചുറ്റിലും അരങ്ങേറുന്ന ഭീകരതകള്‍ക്കിടയില്‍ തന്റെ കുടുംബത്തെ സംരക്ഷിക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുന്ന ഭാര്യയുടെയും അമ്മയുടെയും വൈകാരിക പ്രക്ഷുബ്ധത അവള്‍ ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്നു.
ടെറി ജോര്‍ജിന്റെ സംവിധാനം വിഷയത്തെ കയ്യൊതുക്കത്തോടെ സൂക്ഷ്മമായി കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നു. റോബര്‍ട്ട് ഫ്രെയ്സിന്റെ ഛായാഗ്രഹണം ആഖ്യാനത്തെ വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കുന്നു, ഹോട്ടലിന്റെ ആപേക്ഷിക സുരക്ഷയും അതിന്റെ മതിലുകള്‍ക്ക് പുറത്തുള്ള അരാജകത്വവും കൂട്ടക്കൊലയും തമ്മില്‍ വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നു. ലൈറ്റിംഗിന്റെയും ക്യാമറ ആംഗിളുകളുടെയും ഉപയോഗം സാഹചര്യത്തിന്റെ പിരിമുറുക്കം ഫലപ്രദമായി വെളിപ്പെടുത്തുന്നു.
മികച്ച നടന്‍ (ചെഡില്‍), മികച്ച സഹനടി (ഒക്കോനെഡോ), മികച്ച ഒറിജിനല്‍ തിരക്കഥ എന്നിവയ്ക്കുള്ള അക്കാദമി അവാര്‍ഡ് നോമിനേഷനുകള്‍ ഉള്‍പ്പെടെ ഒന്നിലധികം അവാര്‍ഡുകള്‍ക്ക് ഈ ചിത്രം നാമനിര്‍ദ്ദേശം ചെയ്യപ്പെട്ടു.
‘ഹോട്ടല്‍ റുവാണ്ട’ നാടകീയതക്ക് വേണ്ടി ചില ക്രിയാത്മക സ്വാതന്ത്ര്യങ്ങള്‍ എടുക്കുമ്പോള്‍ത്തന്നെ, അത് യഥാര്‍ത്ഥസംഭവങ്ങളോടും കഥയുടെ ആത്മാവിനോടും ഏറെക്കുറെ വിശ്വസ്തത പുലര്‍ത്തുന്നു. റുവാണ്ടന്‍ വംശഹത്യയുടെ കാലത്ത് നടന്ന അതിക്രമങ്ങളുടെയും അതിനെതിരെ നിലകൊണ്ട വ്യക്തികളുടെ അസാധാരണമായ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെയും ഒരു പ്രധാന ഓര്‍മ്മപ്പെടുത്തലാണ് മനുഷ്യചരിത്രത്തിലെ ഒരു ഇരുണ്ട അധ്യായത്തിലേക്ക് വെളിച്ചം വീശുന്ന ഈ സിനിമ. ഈ ചിത്രം വെറുമൊരു ചരിത്ര വിവരണം മാത്രമല്ല, ഭാവിയില്‍ ഇത്തരം ക്രൂരതകള്‍ ഓര്‍ക്കാനും അതിനെതിരെ പ്രവര്‍ത്തിക്കാനുമുള്ള ആഹ്വാനം കൂടിയാണ്.
ടുട്സി വിഭാഗക്കാര്‍ക്ക് അഭയം കൊടുത്തു രക്ഷിച്ചതിനെ തുടര്‍ന്ന് റുവാണ്ടന്‍ ഭരണകൂടത്തിന്റെ ശത്രുവായി മാറിയ റുസെ സാബാഗിനയെ തീവ്രവാദബന്ധം ആരോപിച്ച് 2020 ഓഗസ്റ്റില്‍ അറസ്റ്റ് ചെയ്ത് 25 വര്‍ഷം തടവ് ശിക്ഷ വിധിച്ചു ജയിലിലടച്ചു. പല തലങ്ങളില്‍ നിന്നുമുള്ള ഇടപെടലുകളെ തുടര്‍ന്ന് 2023ല്‍ മോചനം സാധ്യമായി. ഇപ്പോള്‍ കുടുംബസമേതം അമേരിക്കയില്‍ താമസിക്കുന്നു.
